W dniach 24 i 25 listopada odbyła się kolejna edycja ogólnopolskiej konferencji Problemy jakości powietrza wewnętrznego w Polsce. Inicjatorami i animatorami tego cyklu, od pierwszej konferencji zorganizowanej w 1991 roku, są prof. Teresa Jędrzejewska - Ścibak oraz dr Jerzy Sowa, pracownicy Instytutu Ogrzewnictwa i Wentylacji na Wydziale Inżynierii Środowiska Politechniki Warszawskiej. Obrady tegorocznej konferencji odbywały się w pełniącym obecnie funkcje dydaktyczne ponad stuletnim budynku Starej Kotłowni na terenie Głównym Politechniki Warszawskiej. Konferencji przyświecało hasło: Człowiek - środowisko wewnętrzne - architektura, stwarzające szerokie pole dla interdyscyplinarnej dyskusji o wymaganiach użytkowników przestrzeni wewnętrznej, architektonicznych podstawach jej kreowania oraz uwarunkowaniach w zakresie stawianych oczekiwań. W konferencji uczestniczyło 146 uczestników, w tym 5 gości zagranicznych.- głównie polskich specjalistów pracujących obecnie w zagranicznych ośrodkach naukowo - badawczych (w Danii, Francji i Szwecji). Obrady były prowadzone w języku polskim.

Przybyłych uczestników konferencji powitała w imieniu organizatorów prof. Teresa Jędrzejewska - Ścibak, wyrażając zadowolenie z obecności tak licznego grona sympatyków problematyki jakości powietrza w pomieszczeniach. Z wdzięcznością podkreśliła obecność zawsze życzliwych władz Wydziału i Instytutu, reprezentowanych przez Prodziekana Wydziału Inżynierii Środowiska Politechniki Warszawskiej prof. Bernarda Zawadę oraz Dyrektora Instytutu Ogrzewnictwa i Wentylacji dr Tomasza Klinke. Specjalne powitanie zostało skierowane do szczególnego gościa konferencji - Dyrektora polskiego Biura Łącznika z Światową Organizacją Zdrowia dr Pauliny Miśkiewicz. W powitaniu zaakcentowane zostało także bardzo cenione przez organizatorów uczestnictwo vice - prezydenta ISIAQ (The International Society of Indoor Air Quality and Climate) odpowiedzialnego za badania naukowe dr Pawła Wargockiego. 

Oficjalnego otwarcia konferencji dokonał Prodziekan prof. Bernard Zawada. Wskazał na coraz większą rolę jaką zajmuje problematyka jakości powietrza wewnętrznego w badaniach naukowych oraz dodatkowe wyzwania i możliwości wynikając z interdyscyplinarnego charakteru tej dziedziny. Do uczestników i organizatorów konferencji zostały skierowane życzenia owocnych obrad. Pełny tekst wystąpienia w załączeniu. 

Dyrektor Instytutu dr Tomasz Klinke wyraził zadowolenie, że cykl konferencji Problemy jakości powietrza wewnętrznego w Polsce jest kontynuowany i staje coraz bardziej rozpoznawalny w polskim świecie naukowym. Podkreślił przy tym, że jako Dyrektora Instytutu Ogrzewnictwa i Wentylacji cieszy go fakt tak licznej obecności uczestników konferencji zainteresowanych problematyką jakości powietrza w budynkach oraz wyraził nadzieję, że zaprezentowana bogata oferta merytoryczna będzie mogła spotkać się z ich uznaniem.

Niecodziennym wprowadzeniem do konferencji było odtworzenie multimedialnego przesłania prof. Shuzo Murakami, prezydenta Architectural Institute of Japan, przewodniczącego Światowej Konferencji Sustainable Buildings SB'05 Tokyo, skierowane do uczestników konferencji. Niezmiernie interesujące i ciepłe słowa (polskojęzyczny tekst powitania w załączeniu) uzupełniła przygotowana przez prof. Murakami prezentacja omawiająca nowatorską koncepcję oceny eko - efektywności budynków, opartą na porównywaniu wynikowej jakości życia w zbudowanym budynku z wykorzystaniem potrzebnych do tego celu naturalnych zasobów. Przedstawił ją w polskiej wersji językowej dr Aleksander Panek. 

W czasie dwudniowych obrad wygłoszonych zostało 30 referatów przez specjalistów reprezentujących bardzo zróżnicowane specjalności naukowe i zawodowe. W programie konferencji znalazły się referaty przygotowane przez architektów, inżynierów budowlanych, inżynierów środowiska, lekarzy, fizjologów, chemików, mikrobiologów. Dążąc do jak najszerszej wymiany wiedzy oraz doświadczeń pomiędzy uczestnikami zrezygnowano z organizacji sesji ściśle tematycznych na rzecz sesji interdyscyplinarnych. Taki charakter konferencji podkreślał również fakt, iż wielu autorów zainspirowanych hasłem tegorocznej konferencji przygotowało wystąpienia z pogranicza kilku dyscyplin. Zaprezentowane poniżej przypisanie poszczególnych referatów do kolejnych części hasła człowiek - środowisko wewnętrzne - architektura dokonane zostało bez uzgodnienia z autorami, jedynie dla potrzeb niniejszego sprawozdania. Nazwiska prelegentów przedstawiono w porządku alfabetycznym, z zaznaczeniem wystąpień otwierających poszczególne obszary tematyczne.

 
Człowiek 

Blok referatów poświęconych głównie zdrowiu i samopoczuciu ludzi otworzyło wystąpienie Dyrektora polskiego biura Światowej Organizacji Zdrowia dr Pauliny Miśkiewicz, omawiające rolę i zadania WHO w dziedzinie promowania ochrony jakości powietrza wewnętrznego w budynkach. 

Problematyce samopoczucia ludzi były także poświęcone 4 inne referaty. W referacie „Problemy, analizy i syntezy zanieczyszczeń gazowych przy wykorzystaniu systemu typu elektroniczny nos” prof. Kazimierz Brudzewski z Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej omówił nowatorską problematykę stosowania urządzeń pomiarowych zastępujących ludzki zmysł powonienia. Dr Beata Gutarowska reprezentująca Politechnikę Łódzką, Wydział Biotechnologii i Nauk o Żywności, podzieliła się z uczestnikami konferencji doświadczeniami swojego ośrodka w zakresie identyfikacji relacji pomiędzy mikroorganizmami w środowisku budynków a zdrowiem ludzi. Referat na temat wpływu biernego palenia papierosów na choroby układu oddechowego przygotowała dr hab. n. med. Joanna Domagała - Kulawik z Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii i Alergologii Akademii Medycznej w Warszawie. Referat zawierający wiele ciekawych i udokumentowanych klinicznie informacji, ze względu na przystępną formę przekazu kierowaną do słuchaczy nie będących specjalistami, spotkał się z bardzo dużym zainteresowaniem. Dr Bogumiła Szponar przedstawiła interesujące wyniki badań przeprowadzonych w Lund University (Szwecja), których była współautorem i które wykazały, iż dym tytoniowy jest głównym źródłem endotoksyn w powietrzu pomieszczeń mieszkalnych i biurowych.
 

Środowisko wewnętrzne

 Dobrym wprowadzeniem do tematyki jakości powietrza w pomieszczeniach było wystąpienie Vice-Prezydenta ISIAQ (The International Society of Indoor Air Quality and Climate) dr Pawła Wargockiego. Zwrócił on szczególną uwagę na problem dającej się zauważyć w świecie rażącej dysproporcji w zakresie finansowania problematyki badawczej w odniesieniu do środowiska człowieka; około 90% środków wydatkuje się na ochronę środowiska naturalnego a tylko 10% przypada na środowisko wewnętrzne, w którym człowiek spędza większość swojego życia - a właśnie w tym obszarze obserwuje się lawinowy wzrost zagrożeń dla zdrowia człowieka. 

Zgodnie z głównym hasłem konferencji problematyce jakości powietrza poświecona była najliczniejsza grupa wystąpień (17). Dr Piotr Bartkiewicz z Politechniki Warszawskiej (Wydział Inżynierii Środowiska) zainspirowany hasłem konferencji „człowiek - środowisko wewnętrzne - architektura” przedstawił koncepcję przechowywania informacji o tych wszystkich aspektach w jednym pliku, co umożliwiłoby integrację wielu programów symulacyjnych. Zaprezentował także pionierskie aplikacje umożliwiające realizację tej wizjonerskiej idei. W bardzo ciekawym wystąpieniu dr Anna Charkowska wprowadziła na forum konferencji nową tematykę dotyczącą kształtowania środowiska w pomieszczeniach muzealnych. Prelegentka przedstawiła zagrożenia dla zabytków wynikające z niewłaściwych parametrów środowiska w muzeach oraz rozwiązania techniczne umożliwiające kształtowanie środowiska w tych pomieszczeniach. Nina Dawidowicz ze Swedish Research Council -Formas przedstawiła dorobek szeroko zakrojonego kilkuletniego szwedzkiego programu „The Healthy Building”, w ramach którego realizowanych jest wiele szczegółowych projektów badawczych. Omówiła także przykładowy projekt badawczy poświecony mniej znanym zagadnieniom wpływu nieszczelnych instalacji wodnych na jakość powietrza. Drugie wystąpienie poświęcone monitoringowi i analizie środowiska muzealnego przygotował zespół autorski w składzie Iwona Pannenko, Marcin Draniak. Występujący w imieniu zespołu mgr Draniak przedstawił metodykę prowadzenia badań mikrobiologicznych w Muzeum Narodowym w Warszawie oraz zaprezentował analizę wyników uzyskanych w różnych pomieszczeniach muzeum.

W bardzo interesującym wystąpieniu dr Rafał Górny z Instytutu Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu przedstawił rozwiązanie alternatywne w stosunku do dotychczasowych metod analizy czynników biologicznych (tj. pomiaru w powietrzu lub na powierzchni) polegające na pomiarze potencjału emisyjnego kolonii tj. maksymalnej zdolnością kolonii mikroorganizmów do emisji cząstek w określonych warunkach środowiska. Reprezentujący Politechnikę Łódzką (Wydział Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska) dr Dariusz Heim podzielił się ze słuchaczami wieloma uwagami na temat wpływu masy termicznej na temperaturę powietrza w budynkach z systemem ogrzewania z osłabieniem nocnym. Do zilustrowania omawianych relacji wykorzystał symulacje komputerowe przeprowadzone w programie ESPR-r. Dr Elżbieta Jankowska, omawiając problematykę jakości środowiska pracy w pomieszczeniach biurowych, przedstawiła wyniki dużego programu badawczego realizowanego przez Centralny Instytut Ochrony Pracy w Warszawie. Zaprezentowane zostały szczegółowe wyniki kompleksowych badań 5 budynków biurowych, stanowiące dobrą podstawę do budowania bazy danych o środowisku w budynkach użyteczności publicznej. Wyniki własnych badań realizowanych w Duńskim Uniwersytecie Technicznym w Lyngby, poświeconych wpływowi wentylacji osobistej na odczucia ludzi, przedstawił dr Jan Kaczmarczyk z Politechniki Śląskiej (Katedra Ogrzewnictwa Wentylacji i Techniki Odpylania). Uczestnicy mieli możliwość zapoznania się z jednym z najbardziej obiecujących trendów związanych z poszukiwaniem nowych metod wentylacji pomieszczeń. 

W imieniu zespołu autorów dr Anna Kaczmarska (współautorzy wystąpienia doc. Danuta Augustyńska oraz dr Witold Mikulski) przedstawiła szczegółowo zagadnienia hałasu w pomieszczeniach biurowych. Jako materiał komentujący posłużyły wyniki kilku prac badawczych zrealizowanych przez Zakład Zagrożeń Wibroakustycznych Centralnego Instytutu Ochrony Pracy w Warszawie. Jeden ze organizatorów konferencji dr Maciej Mijakowski z Wydziału Inżynierii Środowiska Politechniki Warszawskiej, poświecił swoje wystąpienie wilgotności powietrza, analizując tę cechę powietrza w różnych aspektach relacji człowiek, środowisko w budynku, architektura. Dr Adam Muszyński podzielił się z uczestnikami konferencji wynikami badań mikrobiologicznych, jakim poddano wybrane pomieszczenia dydaktyczne na Wydziale Inżynierii Środowiska Politechniki Warszawskiej. Zebrany materiał posłużył do opracowania ciekawych porównań i przygotowania ogólnej oceny środowiska Wydziału pod względem mikrobiologicznym. Problematykę oczyszczania powietrza pomieszczeń z cząstek aerozolu pyłowego, bakteryjnego i grzybowego przy pomocy przenośnych oczyszczaczy, przybliżył uczestnikom konferencji prof. Józef Pastuszka z Katedry Ochrony Powietrza Wydziału Inżynierii Środowiska i Energetyki Politechniki Śląskiej. Wykazał on, iż przenośne oczyszczacze powietrza mogą znacząco obniżyć narażenie na aerozole pyłowe i biologiczne, lecz ich efektywność w warunkach rzeczywistych zależy od wielu czynników i odbiega od wartości katalogowych, a w przypadku wadliwej konstrukcji lub nieprawidłowej eksploatacji mogą one stwarzać zagrożenia zdrowia dla osób przebywających w pomieszczeniu. 

Profesor Zbigniew Popiołek z Katedry Ogrzewnictwa Wentylacji i Techniki Odpylania Politechniki Śląskiej omówił 3 letni dorobek Centrum Efektywnych Energetycznie Technologii i Systemów w Inżynierii Środowiska Wewnętrznego „ENER-INDOOR”. Nawiązanie bardzo intensywnej współpracy międzynarodowej pozwoliło na znaczące pogłębienie wiedzy i doświadczeń, co zaowocowało imponującą liczbą publikacji. W wystąpieniu dr Jerzego Sowy z Wydziału Inżynierii Środowiska Politechniki Warszawskiej przedstawione zostały zmieniające się w czasie opinie na temat charakterystycznych zanieczyszczeń powietrza w pomieszczeniach oraz znaczenie jakie na tym tle przypisywano dwutlenkowi węgla. W tym kontekście omówione zostały główne uwarunkowania stosowania CO2 jako zanieczyszczenia, na podstawie którego regulowana może być intensywność wentylacji. Bardzo ciekawe wystąpienie na temat zastosowania złożonych metod modelowania wilgoci w budynkach przygotowała dr Monika Wołoszyn z INSA, Centre de Thermique de Lyon. Prace prelegentki oraz współautorów (Raluca Hohota, Jean-Jacques Roux (Francja) oraz Lone Hedegaard-Mortensen (Dania)) umożliwiły kompleksowe przedstawienie problematyki zarówno od strony modelowania CFD, eksperymentalnej weryfikacji modeli jak też potencjalnych zagrożeń dla budynku i zdrowia ludzi. Dr Mirosław Żukowski z Politechniki Białostockiej (Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska) zapoznał uczestników konferencji z problematyką oceny ryzyka wystąpienia przeciągu w pomieszczeniu mieszkalnym. Porównano trzy systemy ogrzewania: grzejniki konwekcyjne, ogrzewanie podłogowe oraz system podłogowej dystrybucji powietrza współpracujący z instalacją grzewczo-wentylacyjną. 

Architektura 

Grupę wystąpień poświęconych architekturze otworzyło wystąpienie prof. Marii Stawickiej-Wałkowskiej z Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej. Omówiła ona problematykę tworzenia formy zbudowanej w wyniku inspiracji ideą ochrony środowiska. Temat został przedstawiony z perspektywy ogólnej oraz skomentowany wieloma przykładami odnoszącymi się głównie do ochrony akustycznej osiedli. 

Tematyce wzajemnych relacji jakości środowiska i architektury poświęcone było także 6 innych wystąpień. Prof. Leszek Laskowski z Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej przygotował polemiczne wystąpienie, w którym ze swadą przedstawił spójność i sprzeczności fizykalnych zasad racjonalizacji środowiska zbudowanego. Wpływ zmian w organizacji pracy i w strukturze współczesnych form na aspekty ekonomiczne, architekturę i jakość środowiska wewnętrznego przedstawił dr Dariusz Masły reprezentujący Politechnikę Śląską, Wydział Architektury. Wystąpienie zainspirowało wiele dyskusji kuluarowych. Posługując się bogatym zestawem ciekawie zaaranżowanych wnętrz dr Elżbieta D Ryńska z Politechniki Warszawskiej (Wydział Architektury) omówiła wpływ jaki rozwiązania architektoniczne mogą wywierać na kształtowanie środowiska wewnętrznego. Bardzo interesującym dopełnieniem tej grupy referatów było wystąpienie pani Anny Sas - Micuń z Departamentu Architektury i Budownictwa w Ministerstwie Transportu i Budownictwa, dotyczące działań związanych z wdrożeniem dyrektywy 2002/91/WE w Polsce.Przedstawione zostały prace już zrealizowane oraz planowane w latach 2006-2009. Dr Joanna Tymkiewicz z Wydziału Architektury Politechniki Śląskiej w Gliwicach podjęła problematykę wpływu bryły i elewacji na kształtowanie środowiska wewnętrznego budynku. Wystąpienie było bogato ilustrowane przykładami nowoczesnej architektury tworzonej zarówno przez największe sławy współczesnej światowej architektury jak i przez studentów.

Merytorycznym podsumowaniem konferencji było po części retrospektywne, a po części futurologiczne wystąpienie prof. Teresy Jędrzejewskiej-Ścibak „IAQ w Polsce - wczoraj i jutro”. Przypomnienie historii 7 wcześniejszych konferencji pozwoliło na przedstawienie ewolucji postrzegania problemów jakości powietrza wewnętrznego w Polsce. W drugiej części wystąpienia prof. Jędrzejewska-Ścibak przedstawiła własne spojrzenie na temat perspektyw rozwoju problematyki jakości powietrza wewnętrznego na świecie oraz w Polsce. Zaakcentowała bariery na drodze upowszechniania i wdrażania wizji foresight oraz podzieliła się z uczestnikami obawą pojawienia się zagrożeń zdrowotnych, które towarzyszyć mogą fascynacji dynamicznie rozwijającymi się zastosowaniami nano-technologii. 

Tak organizatorzy jak i autorzy przedstawianych prezentacji zgodnie podzielili opinię, że bardzo cenne byłoby udostępnienie wersji tekstowej wygłoszonych referatów. Organizatorzy Konferencji zadeklarowali podjęcie starań aby w roku przyszłym mogła się ukazać kolejna publikacja książkowa - Problemy jakości powietrza wewnętrznego w Polsce 2005, prezentująca możliwie jak najszerzej aktualny stan wiedzy i poglądów w dziedzinie jakości środowiska wnętrz.

W rozmowach kuluarowych uczestnicy konferencji, podkreślali jej wysoki poziom merytoryczny oraz duże znaczenie dla integracji interdyscyplinarnego środowiska. W stosunku do poprzednich spotkań dało się zanotować pogłębienie zainteresowania tematyką jakości powietrza w pomieszczeniach w środowisku architektów. Pozostaje mieć nadzieję, że będzie to zainteresowanie trwałe. 

Do wszystkich obecnych na konferencji skierowane zostało zaproszenie do udziału w kolejnej, IX Ogólnopolskiej Konferencji Problemy jakości powietrza wewnętrznego w Polsce w jesieni roku 2007 oraz apel o szerokie propagowanie w swoim środowisku zainteresowania tą problematyką.